Οι Κεφαλονίτες των Αντιπόδων – 1
Η σειρά αυτή των δημοσιευμάτων για τους Κεφαλονίτες και Ιθακήσιους της Αυστραλίας αποτελούν διασκευή πρόσφατων ομιλιών μου στο Αργοστόλι και το Βαθύ.
Αρχίζω τονίζοντας ότι η Αυστραλία που βρήκα, όταν για πρώτη φορά πάτησα το πόδι μου στη μεγάλη αυτή ήπειρο, ήταν πολύ διαφορετική από την Αυστραλία του σήμερα.
Τότε, τον Ιανουάριο του 1970, ήταν μια χώρα που παρέμενε αυστηρά αγγλοσαξονική, με πληθυσμό 12 εκατομμύρια και με μια κοινωνία που χαρακτηριζόταν από ξενοφοβία. Ήταν ανασκουμπωμένη σε ότι αφορούσε τους μη αγγλοσάξονες μετανάστες.
Σήμερα έχει πληθυσμό 26 και πλέον εκατομμύρια, και έχει μεταμορφωθεί σε μια χώρα πολυπολιτισμική με μια κοινωνία ανεκτική στη διαφορετικότητα των πολιτισμών.
Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των Ελλήνων, συμπεριλαμβανομένων των δεύτερης και τρίτης γενιάς, ανέρχεται σε ένα εκατομμύριο.
Οι πρώτοι εφτά Έλληνες έφθασαν στην Αυστραλία το 1829 καταδικασμένοι από τους Βρετανούς ως πειρατές ενώ στην πραγματικότητα ήταν ναυτικοί αγωνιστές της επανάστασης του 1821. Όταν συστάθηκε το ελληνικό κράτος, η Αθήνα ζήτησε από το Λονδίνο να άρει την καταδικαστική απόφαση και να αφήσει ελεύθερους τους εφτά ναυτικούς, κάτι που τελικά έγινε. Πέντε από τους αγωνιστές επέστρεψαν στην Ελλάδα, οι άλλοι δύο – ο Γκίκας Βούλγαρης και ο Αντώνης Μανώλης – επέλεξαν να συνεχίσουν τη ζωή τους στην Αυστραλία. Έτσι τέθηκαν τα θεμέλια της μεγάλης ομογένειας των Αντιπόδων.
Σε ότι αφορά τους Κεφαλονίτες πιστεύεται ότι ο αριθμός τους αγγίζει τις 15 χιλιάδες. Οι περισσότεροι ζουν στη Μελβούρνη και το Σίδνεϊ όπου εδρεύουν οι δύο μεγάλες αδελφότητες.
Δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία αλλά εκτιμώ ότι στο Σίδνεϊ ζουν 6.000 χιλιάδες Κεφαλονίτες και στη Μελβούρνη 7.000. Οι υπόλοιποι είναι διασκορπισμένοι στην πρωτεύουσα της Αυστραλίας, την Καμπέρα, την Αδελαϊδα, τη Βρισβάνη, το Νιούκαστλ και σε άλλες πόλεις.
Μεγάλοι αριθμοί Κεφαλονιτών μετανάστευσαν στην Αυστραλία – και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες – κυρίως μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς του 1953, σε αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
Οι πρώτοι Κεφαλονίτες μετανάστες, όπως και όλοι οι μετανάστες, απασχολήθηκαν αρχικά σε εργοστάσια αλλά σύντομα πολλοί άρχιζαν δικές τους δουλειές. Άνοιγαν δικά τους καταστήματα, για παράδειγμα, στους τομείς της εστίασης και λιανικού εμπορίου. Τα παιδιά τους – και τώρα τα εγγόνια και δισέγγονά τους – σπουδάζουν και καταλαμβάνουν σημαντικές θέσεις τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα.
Όσα χρόνια και να έχει ζήσει στο εξωτερικό, ο Κεφαλονίτης δεν ξεχνά ποτέ το νησί του. Το νοσταλγεί και το επισκέπτεται συχνά, όσο του επιτρέπουν οι επιχειρηματικές ή επαγγελματικές του υποχρεώσεις.
Παλαιότερα αυτές οι επισκέψεις ήταν δύσκολες γιατί οι τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων ήταν απαγορευτικές. Σήμερα, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά σε ότι αφορά τις τιμές. Για να γίνουν αντιληπτές οι διαφορές, να αναφέρω ότι όταν εγώ ταξίδευσα στην Αυστραλία τον Ιανουάριο του 1970, η τιμή του εισιτηρίου απλής διαδρομής ήταν 740 δολάρια, δηλαδή χρειαζόσουνα τους μισθούς 15 εβδομάδων, αν λάβουμε υπόψη μας ότι τότε ο μέσος καθαρός μισθός ήταν 50 περίπου δολάρια. Σήμερα το κόστος ενός μετ’ επιστροφής εισιτηρίου για το Σίδνεϊ ή τη Μελβούρνη είναι περίπου 2.800 δολάρια, δηλαδή δύο εβδομαδιαίοι μισθοί και κάτι!
ΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ
Πότε, όμως, έφτασαν οι πρώτοι Κεφαλονίτες στην Αυστραλία;
Είναι ένα ερώτημα που δύσκολα μπορείς να απαντήσεις μετά βεβαιότητας λόγω έλλειψης επίσημων ταξιδιωτικών εγγράφων αλλά και κυρίως γιατί το 19ο αιώνα πολλοί ναυτικοί το «έσκαγαν» από τα πλοία τους και γινόντουσαν αρχικά παράνομοι μετανάστες.
Είναι βέβαιο ότι η αγγλική κατοχή των Επτανήσων βοήθησε στη μετανάστευση Επτανησίων στην τότε αγγλική αποικία. Οι Άγγλοι, θέλοντας να αυξήσουν τον πληθυσμό της Αυστραλίας ενθάρρυναν τη μετανάστευση από την Ευρώπη και τη Μεγάλη Βρετανία βέβαια, με ένα τρόπο που αποκαλείτο «Passage» — δηλαδή επιδοτούσαν τα έξοδα μετανάστευσης.
Σύμφωνα με στοιχεία που έχω συλλέξει, δύο από τους πρώτους, αν όχι οι πρώτοι, Κεφαλονίτες που μετανάστευσαν στην Αυστραλία ήταν ο Ιωάννης Λεμονιάς, στα αγγλικά John Lemmon ή Lemonya, και ο Σπύρος Μπένετ.
Αν κρίνουμε από τις ημερομηνίες γέννησης, ο Ιωάννης Λεμονιάς πρέπει να έφθασε στην Αυστραλία πριν το Σπύρο Μπένετ.
Την ιστορία του Λεμονιά πληροφορήθηκα εντελώς τυχαία. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχα δει στην εφημερίδα Sydney Morning Herald μια μικρή αγγελία που μεταξύ άλλων ανάφερε: «Λέγομαι Μάργκι Λέμμον και αναζητώ τις ελληνικές ρίζες μου καθώς ένας μακρινός συγγενής μου είχε γεννηθεί στην Κεφαλονιά…»
Από δημοσιογραφικό ενδιαφέρον αλλά και από το γεγονός ό,τι η Μάργκι είχε κεφαλονίτικες καταβολές, επικοινώνησα μαζί της και έτσι άρχισε να ξετυλίγεται η ιστορία του Ιωάννη Λεμονιά.
Η Μάργκι μου είπε ότι όλα ξεκίνησαν όταν βρήκαν το πιστοποιητικό γάμου του Ιωάννη Λεμονιά σε ένα σεντούκι της προγιαγιάς της!
Ο Ιωάννης Λεμονιάς – σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχει η Μάργκι – είχε γεννηθεί το 1823 πιθανότατα στο χωριουδάκι Ψιλιθριά κοντά στο γραφικό Φισκάρδο.
Σε ηλικία 13 ετών ο Ιωάννης Λεμονιάς έφυγε από την Κεφαλονιά, σα λαθρεπιβάτης στο ιστιοφόρο ενός θείου του που έκανε ταξίδια προς και από τη Νέα Υόρκη.
Είναι γνωστό ότι ο νεαρός Λεμονιάς βρέθηκε στην Καλιφόρνια ψάχνοντας για χρυσάφι. Όταν το 1851 έμαθε ότι βρέθηκε χρυσάφι στην Αυστραλία άφησε την Καλιφόρνια και πήρε το δρόμο για τους μακρινούς Αντίποδες. Εγκαταστάθηκε στο Μπάλαρατ της Βικτόριας και το 1854, σε ηλικία 31 ετών, νυμφεύτηκε την Μαίρη Ανν Μπέϊκερ που είχε γεννηθεί στην Αγγλία και συγκεκριμένα στο South Shields, Durham.
Την εποχή εκείνη στο Μπάλαρατ οι χρυσοθήρες είχαν επαναστατήσει εναντίον των αποικιακών αρχών, αντιδρώντας στο υψηλό κόστος της άδειας εξόρυξης και τους υψηλούς φόρους που είχαν επιβάλει οι βρετανικές αποικιακές αρχές. Οι αντιδράσεις τους κορυφώθηκαν στις 3 Δεκεμβρίου του 1854 με την ένοπλη σύγκρουσή τους με στρατιωτικές και αστυνομικές μονάδες – μια σύγκρουση που έμεινε γνωστή ως «Eureka Stockade» και στην οποία έχασαν τη ζωή τους 27 άτομα και τραυματίσθηκαν περίπου 150 – οι περισσότεροι από τις τάξεις των επαναστατημένων χρυσοθήρων.
Είναι πιθανό ο ριψοκίνδυνος Λεμονιάς να είχε πάρει μέρος στις συγκρούσεις αυτές.
Ο Ιωάννης Λεμονιάς και η σύζυγός του απέκτησαν 9 παιδιά – έξη αγόρια και 3 κορίτσια. Έτσι οι απόγονοι του τολμηρού Κεφαλονίτη χρυσοθήρα στην Αυστραλία είναι σήμερα πάμπολλοι και ανάμεσά τους η Μάργκι Λέμμον που επισκέφθηκε την Κεφαλονιά σε μια προσπάθεια να γνωρίσει τον τόπο από όπου ξεκινούν και οι δικές της ρίζες και να βρει μακρινούς της συγγενείς.
Έχοντας ήδη γίνει καλοί φίλοι, βοήθησα τη Μάργκι στις αναζητήσεις της. Δυστυχώς οι προσπάθειές μας δεν απέφεραν καρπούς αλλά αυτό δεν την πτόησε. Συνέχισε τις αναζητήσεις της με τη δική μου πάντα βοήθεια.
Ζήτησα τη συνδρομή του καλού μου φίλου, ιστορικού ερευνητή Γεράσιμου Γαλανού, ο οποίος μετά από λίγο καιρό μου έδωσε τα καλά νέα. Οι απόγονοι του Λεμονιά λέγονται Λέμη. Η οικογένεια της κας Άννας Δημητριάδου Λέμη ζει στην Αθήνα και επισκέπτεται συχνά το χωριό καταγωγής της, τα Δαμουλιανάτα.
Γιώργος Μεσσάρης
- Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
ΣΤΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΑΝΩ: Η καταχώρηση του γάμου του Ιωάννη Λεμονιά (η τρίτη στη σειρά) στο Αυστραλιανό Ληξιαρχείο. Σημειώνεται ότι αναφέρει ως τόπο γέννησής του το Ληξούρι ενώ άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι γεννήθηκε στο χωριουδάκι Ψιλιθριά. ΚΑΤΩ: Το Διοικητικό Συμβούλιο και μέλη της Κεφαλληνιακής Αδελφότητας Σίδνεϊ σε εκδρομή στην πόλη Νιούκαστλ, στις 25 Ιανουαρίου 2009.
- Οποιοδήποτε σχόλιό σας μπορείτε να το στείλετε στο ΜΜΕ που φιλοξενεί το δημοσίευμα ή στην ηλεκτρονική μου διεύθυνση και εγώ θα το μεταβιβάσω: georgemessaris@gmail.com
- Οι τελευταίες παραγωγές ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ του Γιώργου Μεσσάρη: 1: «Σκιές Του Χθες» — Ένα οδοιπορικό στα εγκαταλελειμμένα χωριά της Κεφαλλονιάς και της Ιθάκης. Στα ελληνικά με αγγλικούς υπότιτλους. Διατίθεται σε μέμορι στικ. 2: ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗ – ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ. Διατίθεται σε DVD σε τέσσερις γλώσσες. Για να τα αποκτήσετε επικοινωνήσετε με τον ίδιο στην ηλεκτρονική διεύθυνση georgemessaris@gmail.com